ابعاد عملی انتظار و عاشورا
انسان منتظر باید همواره هوشیار باشد که شبهات و سنگ‌اندازی‌های عقیدتی دشمن، نتواند در عقاید او سستی ایجاد کند و از طرف دیگر، دو واجب مهم دین - یعنی تولّی و تبرّی- را نصب‌العین خود کند.
ابعاد عملی انتظار و عاشورا :
1. بُعد دین‌داری
امام صادق(ع)می‌فرمایند: «برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است. در آن دوران، همه باید تقوا پیشه سازند و چنگ در دین خود زنند»(1) . روشن است که این دین‌داری باید حقیقی باشد، نه ظاهری.
انسان منتظر، باید در دین از هرگونه سستی پرهیز کند و اگر دچار وسوسه‌ای شد، خود را با توبه و بازگشت، تذکر دهد؛ چنان‌چه قرآن کریم می‌‌فرماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون»(2) ؛ «کسانی که پرهیزکار هستند، وقتی وسوسه‌ای از شیطان به آنها برسد، متذکر می‌شوند و بعد از آن، بینا می‌گردند».
در زمان قیام امام حسین(ع)نیز افرادی بودند که به فرمودة ایشان: «الدین لعق علی السنتهم»(3) ؛ «دین، لقلقة زبانشان بود»؛ اما به هنگام بلاء و امتحان، ماهیتشان نمودار گشت. اما در مقابل، افرادی، دینِ حق و امام آن را شناختند و در رکاب امامِ دین، جان خود را فدا کردند؛ چونان حضرت عباس(ع)که فرمود: «و الله ان قطعتموا یمینی انی احامی ابداً عن دینی»(4) .گروه سومی هم مانند حرّ و برادرش زهیر بن قین، بعد از ابتلاء، به فطرت خود بازگشته و تابع دین حق گردیدند.
2.بُعد پارسایی
امام صادق(ع)فرمود: «من سره ان یکون من اصحاب القائم(عج) فلینتظر و لیعمل بالورع...»(5) ؛ «کسی که خوشحال می‌شود که از اصحاب قائم(عج)باشد باید انتظار کشد و کردار با ورع داشته باشد».
در عرف دین، تقوا یعنی انجام واجبات و ترک محرمات؛ اما ورع بالاتر از تقوا است و در آن مرحله، حتی از شبهات نیز دوری می‌شود؛ چنان‌که فرمودند: «من ترک الشبهات نجی من المحرمات»، «کسی که از شبهه‌ها دوري کند، از گناهان نجات می‌یابد». پس دوری از موارد شبهه‌ناک، مقدمة ترک معاصی است.
در نهضت عاشورا نیز، این پارسایی و تقوا و دوری از محرمات بود که موجب شد گروهی یارِ جان‌نثار ابا عبدالله(ع) شوند و در مقابل، عدم تقوا و انجام محرمات و حرام‌خواری مانع توجه کوفیان به سخنان امام حسین(ع)شد؛ که حضرت در خطاب با آنها فرمود: «ملئت بطونکم من الحرام فطبع الله علی قلوبکم»(6) ؛ «شکم‌هایتان از حرام پر شده است. پس خدا به دلهایتان مهر زده [و کور و کر شده‌اید و سخن حق را نمی‌شنوید و قلب‌هایتان از سنگ، سخت‌تر شده که سخن حجت خدا در آن فرو نمی‌رود]».
3: تقیّد مکتبی
انسان منتظر باید همواره هوشیار باشد که شبهات و سنگ‌اندازی‌های عقیدتی دشمن، نتواند در عقاید او سستی ایجاد کند و از طرف دیگر، دو واجب مهم دین - یعنی تولّی و تبرّی- را نصب‌العین خود کند
پیامبر(ص)می‌فرمایند: «خوشا به حال منتظرانی که به حضور قائم(عج)می‌رسند. آنان که پیش از قیام او نیز پیرو او‌یند، دوستان او را عاشقانه دوست می‌دارند و با دشمنان او، دشمن و مخالف‌‌اند»(7).
در عاشورا، یکی از عرصه‌هایی که حبّ یاران امام را نسبت به اهل‌بیت پیامبر(ص) و بغضشان را نسبت به دشمنان آنها، نمایان می‌سازد، رجز‌هایی است که به هنگام نبرد می‌خواندند. برای مثال، عمرو بن جناده - نوجوانی که پدرش شهید شده و مادرش او را به میدان فرستاده بود- در مقابل دشمن می‌گفت: «امیری حسین و نعم الامیر سرور فؤاد البشیر النذیر»(8) ؛ «آقای من حسین است و خوب آقایی است؛ او سرور قلب پیامبر است».
عبارت «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدولمن عاداکم» که در زیارت عاشورا و زیارات دیگر آمده است، نشانة تولیّ و تبرّی است؛ یعنی دوستی و ولایت‌پذیری موالیان ائمه(ع) و تبرّی از دشمنان آنها.
4.امر به معروف و نهی از منکر
آیات بسیاری از قرآن، به این تکلیف مهم اشاره دارند که آیة 104 و 110 سورة آل عمران و هم‌چنین آیة 41سورة حج، از جملة این آیات هستند.
کسی که به امام زمان(عج)اقتدا کرده و تابع ایشان است، باید گذشته از آن‌که خود عامل به احکام می‌باشد، دیگران را نیز به این مهم، ارشاد کند و این، با امر به معروف و نهی از منکر - البته با در نظر گرفتن شرائطش- میسر است.
افرادی که تصور می‌کنند با دست روی دست گذاشتن و عدم مقابله با ظلم، یا خدای نکرده، کمک کردن به ترویج آن، زمینة ظهور فراهم می‌شود، سخت در اشتباهند؛ چراکه امام زمان(عج)برای ریشه‌کنی ظلم و گسترش و تثبیت عدل قیام خواهد کرد و منتظران نیز باید در همین مسیر گام بردارند.
این مهم یکی از اهداف قیام امام حسین(ع)، نیز هست. چنان‌چه خود فرمود: «ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر»(9) . ما نیز در زیارت ایشان، شهادت می‌دهیم: «اشهد انک... امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر».
منابع:
1. بحار، ج52، ص135.
2. سورة اعراف، آية 201.
3. فرهنگ سخنان امام حسين(ع)، به نقل از تاريخ طبري.
4. منتهي الآمال، رجز خواني حضرت ابوالفضل(ع).
5. بحار، ج52، ص140.
6. فرهنگ سخنان امام حسين(ع)، ح190.
7. كمال الدين، ج1، باب25، حديث2.
8. سخنان حسين بن علي(ع) از مدينه تا کربلا، محمد صادق نجمي.
9. همان، وصيت‌نامة حضرت.
1. بُعد دین‌داری
امام صادق(ع)می‌فرمایند: «برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است. در آن دوران، همه باید تقوا پیشه سازند و چنگ در دین خود زنند»(1) . روشن است که این دین‌داری باید حقیقی باشد، نه ظاهری.
انسان منتظر، باید در دین از هرگونه سستی پرهیز کند و اگر دچار وسوسه‌ای شد، خود را با توبه و بازگشت، تذکر دهد؛ چنان‌چه قرآن کریم می‌‌فرماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون»(2) ؛ «کسانی که پرهیزکار هستند، وقتی وسوسه‌ای از شیطان به آنها برسد، متذکر می‌شوند و بعد از آن، بینا می‌گردند».
در زمان قیام امام حسین(ع)نیز افرادی بودند که به فرمودة ایشان: «الدین لعق علی السنتهم»(3) ؛ «دین، لقلقة زبانشان بود»؛ اما به هنگام بلاء و امتحان، ماهیتشان نمودار گشت. اما در مقابل، افرادی، دینِ حق و امام آن را شناختند و در رکاب امامِ دین، جان خود را فدا کردند؛ چونان حضرت عباس(ع)که فرمود: «و الله ان قطعتموا یمینی انی احامی ابداً عن دینی»(4) .گروه سومی هم مانند حرّ و برادرش زهیر بن قین، بعد از ابتلاء، به فطرت خود بازگشته و تابع دین حق گردیدند.
2.بُعد پارسایی
امام صادق(ع)فرمود: «من سره ان یکون من اصحاب القائم(عج) فلینتظر و لیعمل بالورع...»(5) ؛ «کسی که خوشحال می‌شود که از اصحاب قائم(عج)باشد باید انتظار کشد و کردار با ورع داشته باشد».
در عرف دین، تقوا یعنی انجام واجبات و ترک محرمات؛ اما ورع بالاتر از تقوا است و در آن مرحله، حتی از شبهات نیز دوری می‌شود؛ چنان‌که فرمودند: «من ترک الشبهات نجی من المحرمات»، «کسی که از شبهه‌ها دوري کند، از گناهان نجات می‌یابد». پس دوری از موارد شبهه‌ناک، مقدمة ترک معاصی است.
در نهضت عاشورا نیز، این پارسایی و تقوا و دوری از محرمات بود که موجب شد گروهی یارِ جان‌نثار ابا عبدالله(ع) شوند و در مقابل، عدم تقوا و انجام محرمات و حرام‌خواری مانع توجه کوفیان به سخنان امام حسین(ع)شد؛ که حضرت در خطاب با آنها فرمود: «ملئت بطونکم من الحرام فطبع الله علی قلوبکم»(6) ؛ «شکم‌هایتان از حرام پر شده است. پس خدا به دلهایتان مهر زده [و کور و کر شده‌اید و سخن حق را نمی‌شنوید و قلب‌هایتان از سنگ، سخت‌تر شده که سخن حجت خدا در آن فرو نمی‌رود]».
3: تقیّد مکتبی
انسان منتظر باید همواره هوشیار باشد که شبهات و سنگ‌اندازی‌های عقیدتی دشمن، نتواند در عقاید او سستی ایجاد کند و از طرف دیگر، دو واجب مهم دین - یعنی تولّی و تبرّی- را نصب‌العین خود کند
پیامبر(ص)می‌فرمایند: «خوشا به حال منتظرانی که به حضور قائم(عج)می‌رسند. آنان که پیش از قیام او نیز پیرو او‌یند، دوستان او را عاشقانه دوست می‌دارند و با دشمنان او، دشمن و مخالف‌‌اند»(7).
در عاشورا، یکی از عرصه‌هایی که حبّ یاران امام را نسبت به اهل‌بیت پیامبر(ص) و بغضشان را نسبت به دشمنان آنها، نمایان می‌سازد، رجز‌هایی است که به هنگام نبرد می‌خواندند. برای مثال، عمرو بن جناده - نوجوانی که پدرش شهید شده و مادرش او را به میدان فرستاده بود- در مقابل دشمن می‌گفت: «امیری حسین و نعم الامیر سرور فؤاد البشیر النذیر»(8) ؛ «آقای من حسین است و خوب آقایی است؛ او سرور قلب پیامبر است».
عبارت «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدولمن عاداکم» که در زیارت عاشورا و زیارات دیگر آمده است، نشانة تولیّ و تبرّی است؛ یعنی دوستی و ولایت‌پذیری موالیان ائمه(ع) و تبرّی از دشمنان آنها.
4.امر به معروف و نهی از منکر
آیات بسیاری از قرآن، به این تکلیف مهم اشاره دارند که آیة 104 و 110 سورة آل عمران و هم‌چنین آیة 41سورة حج، از جملة این آیات هستند.
کسی که به امام زمان(عج)اقتدا کرده و تابع ایشان است، باید گذشته از آن‌که خود عامل به احکام می‌باشد، دیگران را نیز به این مهم، ارشاد کند و این، با امر به معروف و نهی از منکر - البته با در نظر گرفتن شرائطش- میسر است.
افرادی که تصور می‌کنند با دست روی دست گذاشتن و عدم مقابله با ظلم، یا خدای نکرده، کمک کردن به ترویج آن، زمینة ظهور فراهم می‌شود، سخت در اشتباهند؛ چراکه امام زمان(عج)برای ریشه‌کنی ظلم و گسترش و تثبیت عدل قیام خواهد کرد و منتظران نیز باید در همین مسیر گام بردارند.
این مهم یکی از اهداف قیام امام حسین(ع)، نیز هست. چنان‌چه خود فرمود: «ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر»(9) . ما نیز در زیارت ایشان، شهادت می‌دهیم: «اشهد انک... امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر».
منابع:
1. بحار، ج52، ص135.
2. سورة اعراف، آية 201.
3. فرهنگ سخنان امام حسين(ع)، به نقل از تاريخ طبري.
4. منتهي الآمال، رجز خواني حضرت ابوالفضل(ع).
5. بحار، ج52، ص140.
6. فرهنگ سخنان امام حسين(ع)، ح190.
7. كمال الدين، ج1، باب25، حديث2.
8. سخنان حسين بن علي(ع) از مدينه تا کربلا، محمد صادق نجمي.
9. همان، وصيت‌نامة حضرت.
نظر شما
